d
Tónlistarsaga – Miðaldir – Upplýsingar
Sögustund

Tónlistarsaga

Miðaldir

Tímabilið er milli áranna 400 og 1400 og yfirleitt erum við að vísa til meginlands Evrópu, en ekki önnur svæði í heiminum og ekki heldur um Ísland.

Við vitum ekki mikið um miðaldatónlist því hún var yfirleitt ekki skrifuð niður. 

Tónlist á miðöldum var annarsvegar ætluð fyrir kirkju og hinsvegar til skemmtunar.


Tónlist til skemmtunar:

  • Þetta er tími trúbadoranna (ferðatónlistarmanna).
  • Lög voru oft langar sögur sem einhver hafði samið tónlist við – jafnvel það nýjasta í fréttum. Svona lög voru kölluð ballöður.
  • Trúbadorar léku undir lögin sín með hljóðfæri sem þeir gátu flutt með sér, eins og til dæmis lútu, fiðlu, hörpu eða blokkflautu.
  • Trúbadorarnir sömdu texta og fluttu lög sem voru kölluð hringlög eða keðjusöngvar. Trúbadorinn kenndi hópi af fólki á staðnum lagið.
  • Danstónlist var leikin í sölum konunga og tigins fólks við allskyns viðburði (eins og til dæmis brúðkaup) á til dæmis sekkjapípur, tambúrínur og hurdy-gurdy.
  • Vinsælustu dansarnir voru línudansar (eins og t.d. Farandole) og hringdansar (eins og t.d. Bransle).
  • Hópsöngslög („carols“) þróuðust á þessum tíma og voru fljótlega farin að þjóna sama tilgangi og hópsöngsjólalög gera í dag.
Miðaldahljóðfærið hurdy-gurdy
Trúbadúr leikur á hljóðfærið sitt og syngur ballöðu

Jessica Baran-Surel og Toma Moon leika tónverk frá miðöldum:

Hér fyrir neðan leikur tónlistarkonan Jessica Baran-Surel (önnur frá vinstri) ásamt þremur öðrum hljóðfæraleikurum kaflann Cantiga 166 úr Cantigas de Santa Maria. Það má þó líklega deila um það hvort slagverkssólóið um miðbik upptökunnar sé í miðaldastíl.

Kirkjutónlist

  • Messur voru fluttar í kirkju. Þær voru í fimm hlutum: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus og Agnus Dei. Messuformið (meira að segja í venjulegri íslenskri sunnudagsmessu í kirkju) er enn mjög svipað í dag.
  • Söngur var aðalhljóðfærið notað til flutnings tónlistar inni í kirkjum. Önnur hljóðfæri voru bönnuð í kirkjum en um miðbik tímabilsins þróaðist orgelið og var notað til að leika undir söng. Einnig voru notaðar bjöllur sem litu svipað út og sleðabjöllur nútímahljóðfæraleikara.
  • Sléttsöngur („plainsong“) var algengasta tegund söngs í kirkjum. Sléttsöngur er laglína með frjálsum hryn. Síðar fór tónlistarfólk að bæta við annarri rödd (yfirrödd/undirrödd) sem meðleik með laglínunni. Stundum var undirröddin alveg eins og laglínan en ferund eða fimmund frá henni. Þetta hljómar mjög svipað og íslenskur tvísöngur.
  • Antifóna var stundum notuð í kirkjunni og er enn notuð í dag. Þá syngur forsöngvari fyrri hluta og söfnuðurinn (eða kór) „svarar“ með seinni hluta. Þetta form er ekki ósvipað hringlögunum eða keðjusöngvunum sem trúbadorarnir voru að syngja á skemmtunum á svipuðum tíma.
  • Á 13. öld hafði sléttsöngurinn þróast yfir í Gregorssöng („Gregorian Chant“) og öll önnur form sléttsöngs höfðu dáið út.
  • Fyrstu nótnahandritin sem nota einhverskonar nótnastreng þróuðust á miðaldatímabilinu. Í slíkum nótum sést hvernig nóturnar hreyfast upp og niður en ekki hvenær eða á hvaða tóni á að byrja.
Tónlist frá miðöldum
Leikrit í fullum gangi

Vefurinn tónfræði.is er rekinn af tónlistarkennurunum Christinu van Deventer og Braga Þór Valssyni.

Starfsmenntunarsjóður KÍ styrkti hönnun og þróun vefsins.

Hafið endilega samband í tölvupósti til að koma með tillögur að nýju efni eða bjóðast til að framleiða efni.

T ó n f r æ ð i . i s